اثر تراکم بوته بر عملکرد دانه و خصوصیات مرفو فیزیولوژیک سه ژنوتیپ ماش [Vigna radiata (L.) Wilczk] در شرایط اهواز

به منظور بررسی اثر تراکم بر صفات کمی ژنوتیپ‌های ماش، این آزمایش در تابستان سال 1379 در مزرعه تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. در این تحقیق فواصل بین بوته روی ردیف 15، 20، 25 و30 سانتی‌متر با فاصله ثابت 50 سانتی‌متر بین ردیف‌ها (به ترتیب تراکم‌های معادل 133333، 100000، 80000 و 66667 بوته در هکتار) و سه ژنوتیپ پرتو، A1973VC- و 32-62-1 مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. در طول مراحل مختلف رشد گیاه با شش بار نمونه‌برداری از سطح مزرعه وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک برگ و سطح برگ اندازه‌گیری شد و در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی عملکرد دانه تعیین شد. نتایج نشان داد که در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی، ژنوتیپ A1973VC- کمترین سطح ویژه برگ (بیشترین ضخامت برگ) و ژنوتیپ پرتو بیشترین سطح ویژه برگ (کمترین ضخامت برگ) را داشتند و ژنوتیپ 32-62-1 با بالاترین عملکرد دانه (1723 کیلوگرم در هکتار)، وزن خشک کل، وزن خشک برگ، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی نسبت به دو ژنوتیپ دیگر برتری داشت. بیشترین و کمترین عملکرد به فواصل 20 و 30 سانتی‌متر بین بوته به ترتیب 1713 کیلو گرم در هکتار و 1379 کیلوگرم در هکتار تعلق داشت. با افزایش فاصله بوته (کاهش تراکم) ضخامت برگ و عملکرد دانه تک بوته افزایش یافت. با کاهش فاصله بوته روی ردیف وزن خشک کل (TDW)، وزن خشک برگ (LDW)، شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت رشد محصول (CGR) و سطح ویژه برگ (SLA) افزایش یافت، اما میزان سرعت رشد نسبی (RGR) و میزان جذب خالص (NAR) کاهش یافت. با توجه به اهمیت سطح ویژه برگ (SLA) در افزایش عملکرد دانه می‌توان نتیجه گرفت که بخش عمده‌ای از افزایش عملکرد دانه (1589 کیلو گرم در هکتار) در ژنوتیپ A1973VC– در نتیجه کاهش SLA (افزایش ضخامت برگ) بوده است و توصیه می‌شود در انتخاب لاین‌ها کاهش SLA نیز همانند شاخص سطح برگ به عنوان یک شاخص مهم در نظر گرفته شود.